Europejski Zielony Ład to rewolucyjna wizja rozwoju społeczno-gospodarczego, jaki Unia Europejska chce realizować w najbliższych dekadach. Wydaje się, że jesteśmy dziś na końcowym etapie formułowania założeń i celów nowej rewolucji przemysłowej, wkraczając na drogę “przyjaznej dla środowiska” nowej przyszłości, zarysowanej w strategicznych dokumentach przygotowanych w Brukseli. Rozmach aspiracji, zakres zakładanych zmian, ich wpływ na życie obywateli oraz liczony w wartościach z dwucyfrową liczbą zer poziom koniecznych nakładów powodują, że trudno dzisiaj ocenić co tak naprawdę będzie się kryło za realizacją położonych na stole programów i strategii, jakie efekty przyniosą i czy zakładane cele rzeczywiście zostaną osiągnięte.
“Obyś żył w ciekawych czasach“
Jesteśmy świadkami wielkiej ofensywy polityczno-gospodarczej Unii Europejskiej, która prawdopodobnie w swych intencjach ma jeszcze bardziej zintegrować kraje członkowskie, ich gospodarki i społeczeństwa. Wymaga to zmian i nowych regulacji na wielu płaszczyznach. Ze względu na stopień skomplikowania i kompleksowość nierzadko staje się trudna do zrozumienia dla obywateli, a tym samym może stanowić dobrą pożywkę dla wielu interpretacji i manipulacji opinią społeczną.
Na naszych łamach będziemy cyklicznie opisywać, interpretować i logicznie oceniać kierunki zmian jakie wdraża Unia Europejska, a także rozszyfrować treści, kryjące się za sformułowaniami urzędniczej nowomowy i często ideologicznie nacechowanymi pojęciami, używanymi do opisu podejmowanych działań. Na początek hasłowo, zgodnie z przyjętym przez Unię Europejską zasobem pojęć opisujemy główne założenia i kierunki rozwoju jakie wyznacza przemysłowi i konsumentom Europejski Zielony Ład oraz Nowa Strategia Przemysłowa Europy.
Nowa rewolucja przemysłowa
Zasadniczym celem unijnych strategów w perspektywie następnego pokolenia, do 2050 roku jest zmiana oblicza i kształtu europejskiego przemysłu. Ma nastąpić przejście od produkcji linearnej na gospodarkę o obiegu zamkniętym. Tak sformułowana wizja na poziomie ogólnym jest oczywiście godna pełnego poparcia przez wszystkie europejskie środowiska, niemniej, posługując się kolejnym, tym razem polskim przysłowiem, należy podkreślić, że diabeł zawsze tkwi w szczegółach. Tymczasem realizacja projektu prawdopodobnie będzie oznaczać rewolucję, której skutków nie jesteśmy jeszcze w stanie przewidzieć. Zmienią się nawyki konsumenckie, ukształtują nowe biznesy, powstaną nowe rodzaje miejsc pracy, wymagające nowych umiejętności kompetencji, których jeszcze nie posiadamy.
Podstawowym celem, jaki wyznacza Europejski Zielony Ład jest “przekształcenie Unii Europejskiej w sprawiedliwe i prosperujące społeczeństwo żyjące w nowoczesnej, zasobooszczędnej i konkurencyjnej gospodarce, która w 2050 r. osiągnie zerowy poziom emisji gazów cieplarnianych netto i w ramach której wzrost gospodarczy będzie oddzielony od wykorzystania zasobów naturalnych”. Ambicją przywódców europejskich jest to, by najbliższe trzy dekady, a więc okres jednego pokolenia, zapisał się w historii jako nowa era przemysłowa, czas całkowitej zmiany stylu życia mieszkańców i sposobu używania dostępnych zasobów, poprzez radykalne podejście prośrodowiskowe i cyfryzację.
“Dwojaka transformacja – ekologiczna i cyfrowa wpłynie na każdy aspekt naszej gospodarki, społeczeństwa i przemysłu. Wymagać będzie nowych technologii, którym towarzyszyć muszą odpowiednie inwestycje i innowacje. Dzięki tej transformacji powstaną nowe produkty, usługi, rynki i modele biznesowe” – czytamy w Nowej Strategii Przemysłowej dla Europy. Wyznacza ona ambitne cele dla przemysłu europejskiego: wzmocnienie pozycji konkurencyjnej i utrzymanie pozycji w światowej czołówce, zapewnienie neutralności klimatycznej oraz kształtowanie przyszłości cyfrowej kontynentu.
Europa liderem wyścigu technologicznego
Przemysł był i jest filarem rozwoju Unii, stanowi on ponad 20% gospodarki UE i bezpośrednio zatrudnia około 35 mln osób, generując w swoim bliskim otoczeniu wiele milionów dodatkowych miejsc pracy. Europejski przemysł to także 80 % eksportu towarów, czyli jego główna siła napędowa. Unijna strategia zakłada nie tylko utrzymanie wiodącej roli przemysłu, ale stałe wzmacnianie jego pozycji konkurencyjnej w skali światowej, w oparciu o produkty i usługi o wysokiej wartości dodanej oraz najwyższe standardy społeczne, pracownicze i środowiskowe.
Europa, podejmując wyzwanie wyścigu cywilizacyjnego wskazuje, iż będzie się on opierał przede wszystkim na pionierskich badaniach naukowych oraz wprowadzaniu zaawansowanych technologii. Nowa przemysłowa era, jak wskazuje Komisja, to przenikanie świata fizycznego, cyfrowego i biologicznego. Ponieważ kontynent ma ambicje przewodzenia światowym zmianom, niezbędną jest koncentracja na innowacji przemysłowej. “Musimy zmienić nasz sposób myślenia – zamiast niechęci do ryzyka powinniśmy wykazywać odporność na porażki. To podejście powinno być odzwierciedlone we wszystkich obszarach” – podkreśla Komisja. Pojawianie się i rozwój nowych biznesów, produktów i gałęzi gospodarki, powinno wynikać ze współpracy sektora publicznego z prywatnym, a także z wykorzystania solidnej bazy naukowo-badawczej.
Unia zakłada opracowanie do 2030 r. pierwszych komercyjnych zastosowań przełomowych technologii w kluczowych sektorach. Mowa tu o czystym wodorze, ogniwach paliwowych, paliwach alternatywnych, magazynowaniu energii czy składowaniu/utylizacji dwutlenku węgla. Także w 2030 r., wg założeń Komisji, powinna stać się możliwa bezemisyjna produkcja stali. W celu zapewnienia właściwego tempa prac nad innowacyjnymi technologiami, Komisja rozważa wykorzystanie dodatkowych funduszy europejskich.
Droga do neutralności klimatycznej
Nowy Zielony Ład i cel neutralności klimatycznej oznacza, że wszystkie przemysłowe łańcuchy wartości, w tym sektory energochłonne, “będą musiały ograniczyć swój ślad węglowy, a także przyspieszyć transformację, zapewniając przystępne cenowo rozwiązania w zakresie czystej technologii i opracowując nowe modele biznesowe”. Oznacza to konieczność całkowitej zmiany myślenia o produkcji przemysłowej i oparcie jej na zasadzie gospodarki obiegu zamkniętego. W ciągu najbliższego pokolenia, głęboka modernizacja będzie dotyczyć przede wszystkim najbardziej energochłonnych i zasobochłonnych gałęzi, takich jak: produkcja stali, chemikaliów, cementu, przemysł odzieżowy, budownictwo, elektronika i tworzywa sztuczne. Wizja nowej gospodarki przewiduje politykę “zrównoważonych produktów”, w której priorytetem będzie ograniczenie zużycia materiałów oraz ich ponowne wykorzystanie przed recyklingiem. W konsekwencji obrót produktami szkodliwymi dla środowiska zostanie maksymalnie ograniczony lub nawet całkowicie wstrzymany.
Komisja Europejska wskazuje dziedziny o szczególnym znaczeniu, w których postęp technologiczny jest pilnie potrzebny. Oprócz wspomnianej już powyżej bezemisyjnej produkcji stali, podkreślana jest konieczność przebudowy m.in. branży chemicznej. Przy tym wskazuje się na możliwość wykorzystania funduszu innowacyjnego unijnego systemu handlu uprawnieniami do emisji do wspierania czystych produktów we wszystkich sektorach energochłonnych. Całość transformacji przemysłu oparta jest o założenia zielonej rewolucji w energetyce, czyli wzrost znaczenia źródeł odnawialnych oraz efektywności energetycznej.
Gospodarka w obiegu zamkniętym
W ciągi najbliższych dekad w Unii Europejskiej czeka nas całkowita zmiana myślenia o sposobie projektowania, produkowania, wykorzystania i wyrzucania rzeczy. W pierwszej kolejności urzędnicy przewidują wdrożenie inicjatywy na rzecz uniwersalnej ładowarki, inicjatywy dotyczącej urządzeń elektronicznych o zamkniętym cyklu życia, wymogów w zakresie zrównoważoności baterii oraz nowych środków w sektorze włókienniczym.
Do roku 2030 wyeliminowane zostaną całkowicie jednorazowe opakowania. Komisja rozważy wprowadzenie zasad minimalnej zawartości materiałów pochodzących z recyklingu m.in. w odniesieniu do opakowań, pojazdów, materiałów budowlanych i baterii. Planowane są nowe rozwiązania prawne, wymuszające ponowne przetwarzanie surowców wtórnych.
Uzasadnieniem biznesowym przestawienia działań gospodarczych na system obiegu zamkniętego we wszystkich sektorach i branżach przemysłu jest wizja stworzenia do 2030 r. aż 700 tys. nowych miejsc pracy w całej UE. Dodatkowo, europejski przemysł, jako pionier nowych technologii i nowego sposobu myślenia, wg autorów wizji, uzyska nowe możliwości i przewagę konkurencyjną.
Rynek konsumenta i pracownika
Przedsiębiorcy będą zachęcani do oferowania produktów wielokrotnego użytku, konsumentom zostanie zagwarantowane prawo do wyboru takich produktów, a także do ich naprawy. Komisja Europejska zapowiada wzmacnianie rozszerzonej odpowiedzialności producentów, wzrośnie też rola biznesów opartych na wynajmowaniu i wspólnym korzystaniu z towarów i usług. Komisja Europejska zapowiada wzmocnienie istniejących i zbudowanie nowych mechanizmów porównywania i weryfikacji informacji, umożliwiających klientom podejmowanie zrównoważonych decyzji zakupowych, w tym ograniczenia stosowania nieuczciwego, “zielonego PR”.
Transformacja to szansa na rozwój zrównoważonej działalności gospodarczej sprzyjającej tworzeniu miejsc pracy. Nie będzie to jednak możliwe bez zapewnienia odpowiednio wykwalifikowanej kadry, szybkiego uczenia się pracowników oraz tworzenia nowych profesji i zawodów na skalę całego społeczeństwa. Nowa Strategia Przemysłowa Europy wskazuje, że już w najbliższych pięciu latach aż 120 milionów Europejczyków będzie musiało podnieść lub zmienić swoje kwalifikacje. To ogromne wyzwanie dla edukacji, szkolnictwa wyższego i zawodowego.
Cyfrowa przyszłość
Wizja Komisji Europejskiej zakłada, iż kluczem do osiągnięcia celów Zielonego Ładu są technologie cyfrowe. Dlatego rozważa dodatkowe wsparcie dla rozwoju takich technologii jak sztuczna inteligencja, krytyczna infrastruktura cyfrowa 5G/6G, chmura obliczeniowa, architektura rozproszonych zasobów informatycznych, analiza danych i metadanych czy internet rzeczy. Wskazuje się na nowe, cyfrowe możliwości monitorowania, optymalizacji i zarządzania energią i zasobami naturalnymi jakie daje cyfrowa rewolucja.
Nowa Strategia Przemysłowa Europy podkreśla konieczność łączenia sił europejskich w walce o miejsce w czołówce nowego wyścigu technologicznego. Oznacza to nie tylko wspólne prace państw i podmiotów nad nowymi technologiami, ale także dalsze, konsekwentne wprowadzanie jednolitego rynku i likwidowanie barier. “Należy też dokonać przeglądu i aktualizacji prawodawstwa dotyczącego jednolitego rynku, aby zapewnić jego przydatność w epoce cyfrowej.” – napisano.
Zarządzanie oparte na partnerstwie
Wskazując na istotność zmian technologicznych Komisja podkreśla konieczność znany myślenia o zarządzaniu przemysłem, łańcuchami wartości i zasobami. Niektóre ekosystemy przemysłowe, obejmujące wszystkie podmioty działające w ramach łańcucha wartości (od najmniejszych przedsiębiorstw typu start-up po największe spółki, od środowiska akademickiego po ośrodki badawcze, od usługodawców po dostawców), w ramach transformacji będą wymagały systemów wsparcia. Dlatego zapowiadane jest stałe prowadzenie dialogu z partnerami społecznymi.
“Jedynie dzięki wspólnemu zaangażowaniu UE, jej państw członkowskich i regionów, przemysłu, sektora MŚP i wszystkich innych zainteresowanych stron w odnowione partnerstwo Europa będzie mogła w pełni czerpać korzyści z transformacji przemysłowej.”
Nowa Strategia Przemysłowa Europy
Na naszej stronie będziemy opisywać kierunki zmian jakie przygotowuje Unia Europejska, a także rozszyfrować treści, kryjące się za sformułowaniami i pojęciami używanymi do opisu podejmowanych działań. W najbliższym czasie zajmiemy się zmianami w obszarze energetyki.